Przykazania kościelne

Określają one minimum naszych zobowiązań, dotyczących uczestnictwa w Eucharystii, życia sakramentalnego – spowiedzi i Komunii św. – udziału w najważniejszych uroczystościach liturgicznych, praktykowania ascezy oraz troski o Kościół. W odróżnieniu od Dekalogu, który tworzy dziesięć stałych i niezmiennych przykazań boskich, przykazania kościelne bywały na przestrzeni dziejów aktualizowane stosownie do przemian prawa, potrzeb czasu zwyczajów i dyscypliny kościelnej. Obowiązujące obecnie przykazania kościelne omawia Katechizm Kościoła Katolickiego, który poświęca im trzy kanony (2041-2043). W 2001 r. biskupi polscy dokonali ich adaptacji dla Kościoła w Polsce, a rok później ich ostateczną wersję zatwierdziła Stolica Apostolska. A brzmią one tak:
1 - W niedziele i święta nakazane uczestniczyć we Mszy św. i powstrzymać się do prac niekoniecznych
2 -  Przynajmniej raz w roku przystąpić do sakramentu pokuty
3 - Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym, przyjąć Komunię Św.
4 - Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w okresach pokuty powstrzymywać się od udziału w zabawach
5 - Troszczyć się o potrzeby wspólnoty Kościoła
Pierwsi chrześcijanie nie mieli przykazań kościelnych, ale – o czym świadczą Dzieje Apostolskie oraz listy napisane przez Apostołów – już od początku istnienia Kościoła wprowadzane były rozmaite przepisy regulujące życie w gminach chrześcijańskich. I tak np. w  IV w. określono zasady uczestnictwa w Mszy św. oraz przyjmowania sakramentów, a na przełomie IX i X w. – te, które miały stanowić podstawą rachunku sumienia. W XIII w. powstało dzieło poświęcone obowiązkom w zakresie spowiedzi, Komunii św., postów, zawierania małżeństw oraz dziesięciny. Pod koniec XV w. św. Antonin nauczał o przykazaniach kościelnych, jako podstawie do rachunku sumienia. Wymieniał ich dziesięć, a dotyczyły one świętowania dni świętych, zachowania postów w dni nakazane przez Kościół, powstrzymania się od spożywania potraw mięsnych w piątki, udziału w Mszy św. w niedzielę i święta, spowiadaniu się i przyjmowaniu na czczo Komunii św. przynajmniej raz w roku – na Wielkanoc, płacenia dziesięciny, powstrzymywania się od aktów, które obłożone są automatycznie zaciąganą ekskomuniką, unikania osób ekskomunikowanych w czasie spełniania obowiązków religijnych i nie uczestniczenia w Mszy św. sprawowanej przez duchownych żyjących w konkubinacie. W 1555 r. jezuicki teolog i kaznodzieja św. Piotr Kanizjusz sformułował pięć przykazań kościelnych, ale Sobór Trydencki tylko o nich wspominał i dopiero z upływem czasu zaczęły one przenikać do tradycji kościelnej. Po stuleciach zostały one skodyfikowane w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Jako katolicy powinniśmy je znać i właściwie rozumieć ich sens. Pamiętajmy jednak, że to zaledwie minimum oraz że ich duch, jest ważniejszy niż litera, abyśmy nie ograniczali się wyłącznie do spełniania zewnętrznych praktyk religijnych.

Michał Gryczyński